प्रेरणावाटच !

 
एक छोटं तळं होतं. तळ्यात बगळ्यांची इटुकली पिटुकली पिल्लं जलविहार करीत. त्यात एक हडकुळलं, सगळ्यांपेक्षा वेगळं दिसणार पिल्लू होतं. कुरूप-कुरूप म्हणून त्याला सगळेच चिडवत असत. ते पिल्लूही हिरमुसून जायचे.पाण्यात एकटक पाहून आपल्या वेगळ्या दिसण्यावर विचार करायचे. दिवसामागून दिवस गेले. पिल्लं मोठी झाली नि ज्या पिल्लाला सगळे करूप म्हणून हिणवत असतं ते पिल्लू सर्वांपेक्षा वेगळ का, याचा उलगडा झाला. ते पिल्लू बगळ्याचं नव्हतचं मुळी. तर तो एक राजहंस होता. ऐटदार, नितांत सुंदर पण पाहणा-यांच्या नजरेतच सौंदर्य नसल्याने त्याला हिणवले जायचे. शेवटी त्याचं सौंदर्य इतर सर्व पिल्लांनीही मान्य केले. असंच काहीस सिद्धार्थ जाधव या गुणी कलाकरासोबत झालं.
मराठीतील सुपरस्टार अशी सिद्धार्थची आज सबंध महाराष्ट्रात ओळख आहे. हिंदी चित्रपटांतही त्याने आपला ठसा उमटविला आहे; परंतु त्याच्या या यशामागं कठोर परिश्रम आहेत. हेटळणी करणा-या नजरा आहेत. तो कुरूप दिसतोय म्हणून खिल्ली उठविणा-यांचे बोचरे शब्द आहेत तशी पोटाला चिमटा घेऊन आपल्या पोरांनी शिकावं, मोठं व्हावं यासाठी दिवसरात्र काटकसर करणा-या मध्यवर्गीय बापाची मेहनतही आहे. शाळेत असताना सिद्धार्थ नाटकात भाग घ्यायचा. पण त्याच्या सोबत जे असायचे ते त्याच्या दिसण्याहून त्याची टिंगल उडवायचे. पुढे कॉलेजला गेल्यावरही काहीसे हेच अनुभव आले. नाटकांत, चित्रपटांत काम करायचे तर देखणा चेहरा लागतो, असे बरेच जण त्याला म्हणत. पण सिद्धार्थ खचला नाही. ध्येयापासून ढळला नाही. कारण तो आहेच या सगळ्यांपेक्षा वेगळा. कलेतला राजहंसच. कलेसाठी जगणारा. त्यामुळेच त्याने कलेच्या क्षेत्रात धुव्र्र ता-याप्रमाणे आपले स्थान पक्के केले.
२३ ऑक्टोबर १९८१ ला रत्नागिरी जिल्ह्यातील केळवली (ता. राजापूर) या खेड्यात सिद्धार्थचा जन्म झाला. त्याला एक मोठा भाऊ तो डॉक्टर आहे तर त्याची बहीण एनजीओत काम करते. तो सर्वांत लहान आहे. त्यामुळे शेंडेफळ म्हणून या दोघांपेक्षाही त्याचे अधिक लाड झाले. वडील मुंबईत बीएमसी लॅबमध्ये टेक्निकल म्हणून काम करीत असतात. ते मुंबईत एकटेच राहात. बाकी सगळं कुटुंब गावाकडे. वडील दर महिन्याला घरी पगार पाठवत. त्यांच्या पगारातच सगळं भागवावं लागे. नियोजन करताना आईची खूप ओढातान होई. कोकणातल्या समुद्राप्रमाणे या कुटुंबाच्या नशिबीही सुखदुःखाची भरती-ओहटी येई. पुढे १९८८ मध्ये वडिलांनी सगळ्यांनाच मुंबईत नेले. खेड्यातला मोकळेपणा चाळीत बंदिस्त झाला. घरभाड, मुलांच्या शिक्षणाचा खर्च, घरखर्च आणि जॉबच्या ठिकाणी जाण्यायेण्याचे प्रवासभाडे या सगळ्यांची जुळवाजुळव करताना वडिलांची फार दमछाक होत होती. पण त्याची झळ त्यांनी आपल्या मुलांना कधी लागू दिली नाही. सिद्धार्थ शाळेतील नाटकात भाग घेऊ लागला. कधी बक्षीसही मिळे. त्याचे खूप कौतुक वाटे. आईवडील आणि त्याच्या भाऊबहिणीने त्याला सतत पाठबळ दिले. आपण नाटकाचे शास्त्रशुद्ध प्रशिक्षण घ्यावे असे सिद्धार्थला नेहमी वाटायचे त्यासाठी त्याने मुंबई विद्यापीठाच्या नाट्यशास्त्र विभागाची प्रवेश परीक्षा दिली. तो पास झाला. प्रवेशही निश्चित झाला. सगळ्या गोष्टींची जुळवाजुळव करणे सोपे आहे. पण पैशांची जुळवाजुळव करणे खूप अवघड आहे, याचा प्रत्यय त्याला आला. अ‍ॅडमिशन फी साठी त्याच्याकडे पैसे नव्हते. वडिलांकडे मागावे तर त्यांची अडचण तो ओळखून होता. स्वाभाविकच तो या अभ्यासक्रमाला प्रवेश घेऊ शकला नाही. आज त्याच सिद्धार्थला या नाट्यशास्त्र विभागात गेस्ट लेक्चरर म्हणून आंमत्रित केलं जातं. हे पाहून त्याच्या आईवडिलांची छाती आनंदाने फुगून जाते.
आजवर सिद्धार्थने अनेक नाटकांत, चित्रपटांत काम केले. सध्या तो ‘धमाल मस्ती’ या चित्रपटाच्या शूटिंगमध्ये व्यस्त आहे. इतर चित्रपटांप्रमाणेच या चित्रपटांतही तो मनापासून अभिनय करीत आहे. आपल्या कामाशी प्रामणिक राहणे हा त्याचा स्वभाव धर्म आहे. आयुष्यात कधी आत्मविश्वास गमाविला नाही आणि आईवडिलांवरील श्रद्धा कमी होऊ दिली नाही, यामुळेच इथेपर्यंत पोहोचू शकलो, असे तो अत्यंत नम्रपणे सांगतो. निश्चित त्याचा प्रवास म्हणजे प्रेरणा वाटच आहे.
                                                                                                          - विकास वि. देशमुख
                                                                                                             Vikas Deshmukh
                                                                                                             Karda, Risod, Washim

क्रेझीमुआऽऽऽ

‘अरे ! क्रेझीमुआ म्हणजे काय रे? जरा तुझ्या इंग्रजींच्या सरांना विचारतोस का? मी सगळ्या डिक्शन-या चाळल्या; पण अर्थ सापडला नाही. सध्या असे संवाद मराठी चित्रपटातील बडे निर्माते, स्टार कलाकार यांच्या घरात ऐकायला मिळत आहेत. कुणी तर लाडात येऊन त्याच्या बायकोलाही म्हणत आहे, ‘अगं, तुला क्रेझीमुआऽऽऽ माहितीये का?’ त्यावर त्याची बायको त्याचा हात सोडवत ‘आता लाडात येऊ नका जा शूटिंगवर’ म्हणत आहे. थोडक्यात सध्या मराठी कलाकारांत ‘क्रेझीमुआ’ चा अर्थ शोधण्याची क्रेझ आलीय. त्याला कारणही तसंच आहे. क्रेजिमोआ प्रोडक्शनच्या ‘झोलझाल प्रेमाचा’ या मराठी चित्रपटाचे काम सुरू आहे. या प्रोडक्शनचा हा पहिला चित्रपट आहे. प्रदर्शनापूर्वीच या चित्रपटाची खूप चर्चा होत आहे. त्यामुळे अचानक ‘क्रेझीमुआ’ हे नाव चर्चेत आलंय. तसा या शब्दाचा मराठीत काय अर्थ होतो याचा शोध घेण्याचा आम्हीही प्रयत्न केला. अनेक प्राध्यापकांना भेटलो, भाषातज्ज्ञांना भेटलो; पण यश आलं नाही राव ! मग ठरवलं थेट क्रेझीमुआ प्रोडक्शनच्या संस्थापक सीमा उपाध्ये यांनाच भेटून आपली झोलझाल थांबवायची. मग ‘झोलझाल प्रेमाचा’ चा सेट गाठला. शूटिंग रंगात आलं होतं. तिथे आपला सिद्धू अर्थातच सिद्धार्थ जाधव, विजय पाटकर, प्रिया बेर्डे, तेजस्विनी पाटील, स्मिता गोंडकर होते; पण खूप वर्षांनंतर नवीन प्रभाकरही दिसला. मीच मला ‘पहेच्चान कोण?’ म्हणत त्याला ओळखलं. एकदाचे चित्रीकरण थांबले. सगळे एकत्र आले. मग आमच्या गप्पाही रंगल्या. आपलं अज्ञान व्यक्त होऊ नये म्हणून मी दबक्या आवाजात सीमातार्इंना विचारलं, ‘ताई, के्रझी म्हणजे माहितीये; पण मुआ काय भानगड आहे? मी इंग्रजीच्या ब-याच तज्ज्ञांना विचारलं; पण कुणालाच सांगता आलं नाही.’ सीमाताई हसल्या. म्हणाल्या, ‘तू ना क्रेझीच आहेस ! अरे, कसं सांगणार ते. ‘मुआ’ हा शब्द इंग्रजी नाहीच आहे. तो फे्रंच आहे आणि मुआ म्हणजे मी. मग क्रेझीमुआ म्हणजे काय?’ मी लगेच उत्तरलो, ‘वेडा मी !’ त्यावर ताई म्हणाल्या ‘हंऽऽ आणि अजून होणार आहे.’ मी म्हटलं ‘कसं बुआ?’ . मध्येच विजय पाटकर बोलले, ‘काहीच दिवसांत ‘झोलझाल प्रेमाचा’ प्रदर्शित होणार आहे. आतापर्यंतच्या मराठी चित्रपटांतील हा सर्वाधिक दर्जेदार विनोद असलेला चित्रपट आहे. सलग दोन तास आम्ही तुला हसवणार आहोत. मग हसून-हसून तू वेडा होणार ना!’ हे ऐकूनच माझ्या चेह-यावरही हसू उमटलं. सिद्धार्थ जाधवसुद्धा बोलता झाला. तो म्हणाला, ‘मी मराठी आणि हिंदीत अनेक चित्रपट केलेत. ब-याच चित्रपटांच्या कथेत तोच तो पणा होता; पण ‘झोलझाल प्रेमाचा’ ची कथा खूप वेगळी आहे. ती जशी विनोदी आहे तशी प्रेक्षकांची उत्कंठा वाढविणारी आहे’ , असे सांगत त्याने हा चित्रपट कसा दर्जेदार आणि मराठीत माईलस्टोन होणार हे पटवून दिले. नवीन प्रभाकरलाही मराठी चित्रपटाचा अनुभव नवीनच होता. तो म्हणाला, ‘माझी मातृभाषा मराठी आहे. दुर्दैवाने मला मराठीत काम करण्याची फारशी संधी मिळाली नाही; पण आता सीमातार्इंनी ती संधी दिली. त्यामुळे आपल्या घरी आईच्या कुशीत आल्यासारखे वाटत आहे’ , हे सांगताना तो थोडासा भावनिक झाला. आपल्या अनुभवाने प्रसंग ओळखून विजय पाटकर यांनी त्याचा कान पकडला नि म्हणाले, ‘आता आईच्या कुशीत झोपू नको ! आजचं काम बाकी आहे,’ त्यावर एकच हशा पिकला. विजयभाऊंनी चित्रपटाचे संगीत आणि गीतरचना कशा लोकप्रिय होणार ते सांगितले. ‘आतापर्यंतच्या भूमिकांपैकी या चित्रपटातील भूमिका मला पूर्ण समाधान आणि न्याय देणारी आहे’ , अशी भावना त्यांनी व्यक्त केली. या चित्रपटाची कथा आणि पटकथा हेमंत एदलाबादकर यांनी लिहिली आहे. अमित राज यांचे संगीत आहे. कला दिग्दर्शक सुनील व-हाडकर, रंगभूषा मनोज वडके, संकलन सर्वेश परब, वेशभूषा आशिष डॅव्हर, ध्वनी अनिल निकम आणि कार्यकारी निर्माता म्हणून प्रमोद मोहिते ही मंडळी काम पाहात आहेत. 
या सगळ्या चर्चेमुळे आता ‘झोलझाल प्रेमाचा’ पाहण्याची माझी उत्सुकता वाढली. त्याचे चित्रीकरण कधी पूर्ण होईल याचीच मी वाट पाहात आहे. एकूणच काय तर ‘क्रेझीमुआ’ झालोय. तुम्हीही व्हा ! पण ‘झोलझाल प्रेमाचा’ पाहूनच! 

- विकास वि. देशमुख  
करडा, रिसोड, वाशीम.

Vikas V. Deshmukh 
Karda, tq- Risod, dist- Washim

गुलाम नाही योद्धे पैदा होताहेत !

 

सध्या सबंध महाराष्ट्रातील पुरोगामी चळवळीतील कार्यकत्र्यांना लक्ष्मण मानेंच्या क्रुरकृत्यामुळे शरमेने मान खाली घालावी लागत आहे. शासनासोबत राहून आणि व्यवस्थेशी जुळवून घेतल्यामुळे माने यांना पद्मश्री पुरस्कार मिळाला. शिवाय दोन वेळा विधान परिषदेतही पाठविण्यात आले. असे असताना त्यांनी स्त्रीदास्य मुक्ती म्हणत स्वतःच महिलांचे शोषण केले, असा आरोप होत आहे. दरम्यान, त्यांनी आश्रम शाळांच्या अनुदानातून आपले बँक बॅलन्स वाढविले. आता त्यांच्यावरील आरोपामुळे ते कुठे लपले आहेत याचा कुणालाच थांगपत्ता नाही. या उलट सातत्याने सरकारच्या विरोधात बोलणा-या आणि हजारो वर्षांपासून दलित, आदिवासी, श्रमिक यांच्या मेंदूला लावलेले टाळे आपल्या कलेच्या माध्यमातून खोलणा-या कबीर कला मंचच्या शाहीर शीतल साठे आणि शाहीर सचिन माळी या गुणी आणि ‘विद्रोही' कलाकारांवर ते नक्षलवादी असल्याचा संशय घेतला जात आहे. यामुळेच व्यथित होऊन या दोन्ही कलाकारांनी मंगळवारी (दि.२ एप्रिल) स्वतःला अटक करून घेतली. त्यांच्या या निर्णयामुळे निश्चितच डाव्या चळवळीत काम करताना ते ‘उजवे' ठरले आहेत. गुलामाला गुलामीची जाणीव करून देणारे हे योद्धे आहेत. त्यांचा लाल सलामचा सूर्य आता अजून प्रखरतेने तळपळणार आहे. विशेष म्हणजे शाहीर शीतल साठे ही सहा महिन्यांच्या गरोदर आहे.
सचिन आणि शीतलचा खरोखरच नक्षलवादी चळवळीला पाठिंबा आहे की नाही, हे पोलिस तपासात उघड होईलच; पण या पोरांनी कधी हातात बंदूक घेतली नाही. घेतली ती लेखणी आणि ढोलकी. ढोलकीवर थाप देऊन ते पाड्या-पाड्यावर, बेड्या-बेड्यावर बाबासाहेबांचे, भगतसिंगाचे, महात्मा फुल्यांचे आणि माक्र्सचे विचार पोहोचविण्याचे काम करीत आहेत. शेतकरी आत्महत्या थांबविण्यासाठी ‘घुंगराची काठी रं दादा सावकाराच्या माथी हानङ्क म्हणत स्वाभिमान पेरत आहेत. ‘ये भगतसिंग तू जिंदा है' असे सांगत देशप्रेम जागं करीत आहेत.
‘रामाच्या राज्यात ह्या रोज शंभूक मरतो । शूद्र एकलव्याचा कुणी अंगठा खुडतो कुणी अंगठा खुडतो बळी पाताळी गाडतो । डोळे शुद्रांचे फोडतो। तुका वैकुंठी धाडतो।' हा इतिहास डफावर थाप मारून जागवणारा सचिन माळी नक्षलवादी ठरतो. त्याच्या खांद्याला खांदा भिडवून शीतल साठे ‘या रे खुळ्या जमिनीत क्रुर व्यवस्था नांदतेङ्क असे सांगत त्याला सोबत करते आणि ही क्रांतिकारी जोडी आज गुन्हेगार ठरते डोके सुन्न झालेय. त्यामुळेच काही प्रश्न उपस्थित झालेत. आपल्या हक्काबद्दल लोकशाही मार्गाने गाणे म्हणणे, कविता-लेख लिहिणे, पथनाट्यातून जागल करणे आणि बाबासाहेब, फुले, भगतqसग यांचे तत्त्वज्ञान कवनांच्या माध्यमातून सांगणे म्हणजे नक्षलवाद का? आणि दुसरीकडे इतर धर्मवादी खुलेआम हातात नंग्या तलवारी नाचवून माणसांच्या कत्तली करू, असे बोलतात. भडकाऊ भाषणे देऊन शहरा-शहरांत दंगली माजवतात, जातीय-धर्मीय वक्तव्ये करून आणि लोकांना भडकावून एकमेकांचे गळे सरेआम कापू शकतात; पण क्रांतिगीते/विद्रोही गीते गाऊन, इथल्या समाजव्यवस्थेवर आसूड ओढले की तुम्ही चक्क नक्षलवादी ठरता ? अजब आहे हे सरकार ? पुरोगामी महाराष्ट्रातील हा कुठला न्याय?
मुळात कबीर कला मंच ही संघटना कलाप्रेमींची आहे. झोपलेल्यांना जागे करणे हे कलाकारांचे प्रमुख काम आहे याची जाण या कलाकारांना आहे. ते मनोरंजन करीत नाहीत तर झापड असलेल्यांच्या डोळ्यांत झणझणीत अंजन घालतात. खैरलांजी हत्याकांडानंतर कबीर कला मंचने राज्यात सर्वत्र सांस्कृतिक कार्यक्रमांच्या माध्यमातून दलित, शोषित, असंघटित कामगारांना एकत्र आणण्याच्या दृष्टिकोनातून जनजागृती केली.त्यात शाहीर शीतल साठे व माळी यांचा सहभाग होता. त्याचवेळी एटीएसने मुंबई, ठाणे, नवी मुंबई, पुणे, नाशिक, नागपूर येथून नक्षलवादी विचारांचा, साहित्याचा प्रचार व प्रसार करणाèया कार्यकत्र्यांची, शाहीर, कलाकारांची धरपकड सुरू केली.
यात केवळ शीतल आणि सचिन हे दोघेच काम करीत नाहीत तर शोषित, पीडित कुटुंबामध्ये जन्माला आलेले अनेक तरुण-तरुणी यात आहेत. ही सगळी मंडळी पुणे-मुंबई परिसरातील आहे. यापैकी शीतल ही २००२ मध्ये कबीर कला मंचमध्ये सहभागी झाली. ती उत्तम गायिका आणि कवयित्री आहे तर सचिन हासुद्धा लेखक, कवी आहे. ‘गुलाम नाही योद्धे पैदा होताहेत' हा त्याचा वास्तवादी विचार मांडणारा आणि शोषण करणा-या व्यवस्थेवर कडाडून हल्ला करणारा काव्यसंग्रह २००८ मध्ये प्रकाशित झाला आहे. या संग्रहाच्या मनोगतातच त्याने म्हटले आहे, ‘ यातील कविता मूळ कवीची (म्हणजेच सचिन माळी) परवानगी न घेता छापण्यास मुभा आहे. त्याखाली कवीचे नाव छापावेच असे बंधनकारक नाही.', यातूनच आपल्या कार्याशी आणि विचारांशी तो किती प्रामाणिक आहे, याची पावती मिळते. अशांनाच ही व्यवस्था तुकारामाप्रमाणे वैकुंठी पाठविण्याचे नियोजन करीत आली आहे. झालेच कधी तर आश्रम शाळा, शिक्षण संस्था, महामंडळ, आमदारचा तुकडा देऊन त्याला लाचार केले जाते. याला इतिहास साक्षी आहे. हेच होऊ नये यासाठी अमरनाथ चंदेलिया यांच्या पुढाकाराने कबीर कला मंचची स्थापना झाली. या चळवळीत अनेक जण पूर्ण वेळ आहेत. ही मंडळी आपल्या जवळ कधी बंदुक वा स्फोटके ठेवत नाहीत. त्यांच्याजवळ आहेत अन्याय निवारण्याचे विचार. या विचारांमुळे यापुढे गुलाम नाही तर शिवबासारखे योद्धेच पैदा होतील. त्यामुळे शोषण व्यवस्था हादरून जात आहे. हेच या व्यवस्थेला नको आहे. त्यामुळेच ही पोरं नक्षलवादी असल्याचा आरोप केला जात आहे. (तिकडे ख-या नक्षलवाद्यांसमोर हेच सरकार हतबल झाले)
यांच्यापैकीच एक असलेला मुंबईच्या भायखळ्यातील साहित्यिक सुधीर ढवळे याच्यावरही २०१० मध्ये नक्षलवादी असल्याचा आरोप ठेवला गेला. चंद्रपूर येथे त्याला एका साहित्य संमेलानातून अटकही केली गेली. आजही त्याच्यावरील आरोप निश्चित नाही; पण केवळ संशयाच्या आधारावर तो कारागृहात खीतपत पडून आहे. असेच शंतनू कांबळे याच्याही बाबतीत झाले होते. या दोघांप्रममाणेच शीतल आणि सचिन यांच्यावर ही वेळ आली आहे. या शिवाय थोर सामाजिक कार्यकर्ते बाबा आढाव यांच्यासह नागेश चौधरी, यशवंत मनोहर यांच्यावर अशाच प्रकारचा आरोप आपल्या पोलिसांनी केला होता. त्यावेळी खुद्द आर. आर. पाटील यांना माफी मागावी लागली होती. तिच चूक पुन्हा केली जात आहे. शासनाची दडपशाही अशीच सुरू राहिल्यास खरोखर महानगरातील दलित आदिवासी नलक्षवादी होतील; पण असे होऊ नये हे टाळणे शासनाच्याच हाती आहे. तूर्त या दोन कॉम्रेडला जय भीम !

- विकास वि. देशमुख 

 करडा, रिसोड, वाशीम.

Vikas Deshmukh

Karda, Risod, Washim

कॉम्रेड जय भीम !

सध्या सबंध महाराष्ट्रातील पुरोगामी चळवळीतील कार्यकत्र्यांना लक्ष्मण मानेंच्या क्रुरकृत्यामुळे शरमने मान खाली घालावी लागत आहे. शासनासोबत राहून आणि व्यवस्थेशी जुळवून घेतल्यामुळे या मानेला पद्मश्री पुरस्कार मिळाला. शिवाय दोन वेळा विधान परिषदेतही पाठविण्यात आले. असे असताना या मानेने स्त्रीदास्य मुक्ती म्हणत स्वतःच महिलांचे शोषण केले. आश्रम शाळांच्या अनुदानातून आपले बँक बॅलन्स वाढविले. आता त्याच्यावरील आरोपामुळे तो कुठे लपला याचा कुणालाच थांगपत्ता नाही. या उलट सातत्याने सरकारच्या विरोधात बोलणा-या आणि हजारो वर्षांपासून दलित, आदिवासी, श्रमिक यांच्या मेंदूला लावलेले टाळे आपल्या कलेच्या माध्यमातून खोलणा-या कबीर कला मंचच्या शीलत साठे आणि सचिन माळी या गुणी आणि ‘विद्रोेहीङ्क कलाकारांवर ते नक्षलवादी असल्याचा संशय घेतला जातो. यामुळेच व्यथित होऊन या दोन्ही कलाकारांनी मंगळवारी (दि.२ एप्रिल) स्वतःला अटक करून घेतली. त्यांच्या या निर्णयामुळे निश्चितच डाव्या चळवळीत काम करताना ही दोघे ‘उजवे' ठरली आहेत. त्यांच्या या बेधडक निर्णयामुळे दोघा कॉम्रेडला जय भीम !त्यांचा खरोखरच नक्षलवादी चळवळीला पाठिंबा आहे की नाही, हे पोलिस तपासात उघड होईलच; पण या पोरांनी कधी हातात बंदूक घेतली नाही. घेतली ती लेखणी आणि ढोलकी. ढोलकीवर थाप देऊन ते पाड्या-पाड्यावर बेड्या-बेड्यावर बाबासाहेबांचे, भगतqसगाचे आणि महात्मा फुल्यांचे विचार पोहोचविण्याचे काम करीत आहेत. शेतकरी आत्महत्या थांबविण्यासाठी ‘घुंगराची काठी रं दादा सावकाराच्या माथी हान' म्हणत स्वाभिमान पेरत आहेत. ‘ये भगतसिंग तू जिंदा है' असे सांगत देशप्रेम जागं करीत आहेत.मग आपल्या हक्काबद्दल लोकशाही मार्गाने गाणे, कविता, लेख यांच्या माध्यमातून बोलणे म्हणजे नक्षलवादी का? बाबासाहेब, फुले, भगतसिंग यांचे तत्त्वज्ञान कवणांच्या माध्यमातून सांगणे म्हणजे नक्षलवादी काय? आणि दुसरीकडे सत्ताधा-यांची हुजेरिगिरी करणे. त्यांना दलित-आदिवासींचे गठ्ठा मतदान मिळून देणे अशी कामे करून थुंकी चाटणा-या मानेला मानाचा पद्मश्री व आमदारकी तर या उलट दलित, श्रमिक यांच्या उद्धारासाठी आपलं अख्खं आयुष्य वाहून घेणा-यांना या उच्चशिक्षित तरुणांच्या माथी नक्षलवादी असल्याचा आरोप. शिवाय त्यांच्या विद्रोही ‘मासिका'वर बंदीचीही मागणी. पुरोगामी महाराष्ट्रातील का कुठला न्याय?मुळात कबीर कला मंच ही संघटना कलाप्रेमींची आहे. झोपलेल्यांना जागी करणे हे कलाकारांचे प्रमुख काम आहे याची जाण या कलाकारांना आहे. ते मनोरंजन करीत नाहीत तर झापड असलेल्यांच्या डोळ्यांत झणझणीत अंजन घालतात. यात केवळ शीतल आणि सचिन हे दोघेच काम करीत नाहीत तर शोषित, पीडित कुटुंबामध्ये जन्माला आलेले अनेक तरुण-तरुणी यात आहेत. ही सगळी मंडळी पुणे-मुंबई परिसरातील आहे. यापैकी शीतल ही २००२ मध्ये कबीर कला मंचमध्ये सामील झाली. ती उत्तम गायिका आणि कवयित्री आहे तर सचिन हासुद्धा लेखक, कवी आहे. ‘गुलाम नाही योद्धे पैदा होताहेत' हा त्याचा वास्तवादी विचार मांडणारा आणि शोषण करणा-या व्यवस्थेवर कडाडून हल्ला करणारा काव्यसंग्रह २००८ मध्ये प्रकाशित झाला आहे. कबीर कला मंचची स्थापना अमरनाथ चंदेलिया यांच्या पुढाकाराने झाली. यांच्यापैकीच एक असलेला मुंबईच्या भायखळ्यातील साहित्यिक सुधीर ढवळे याच्यावरही २०१० मध्ये नक्षलवादी असल्याचा आरोप ठेवून चंद्रपूर येथे त्याला अटक केले. आजही त्याच्यावरील आरोप निश्चित नाही; पण केवळ संशयाच्या आधारावर तो कारागृहात खीतपत पडून आहे. त्याच्या प्रमाणेच या दोन पोरांवर आता असेच खीतपत पडून राहण्याची वेळ येईल का? या शिवाय थोर सामाजिक कार्यकर्ते बाबा आढाव यांच्यावर अशाच प्रकारचा आरोप आपल्या पोलिसांनी केला होता. त्यावेळी खुद्द आर. आर. पाटील यांना माफी मागावी लागली होती. तिच चूक पुन्हा केली आहे. शासनाची दडपशाही अशीच सुरू राहिल्यास खरोखर महानगरातील दलित आदिवासी नलक्षवादी होतील; पण असे होऊ नये हे टाळणे शासनाच्या हाती आहे.

- विकास वि. देशमुख 

करडा, रिसोड, वाशीम.

Vikas Deshmukh

Karda, Risod, Washim